Column: Murenen op Bonaire!

Gedurende mijn leven heb ik inmiddels honderden documentaires op National Geographic Channel, Discovery Channel en Animal Planet gezien. De meeste zijn al lang en breed in de vergetelheid geraakt, maar enkele zingen nog steeds door in mijn brein. Deadliest Catch en Alaskan king crab fishing at the Bering Sea; the most dangerous job in the world zijn twee titels voor dezelfde documentaire die een diepe indruk op me gemaakt hebben.

Mureen op BonaireMureen op Bonaire.

Tijdens de documentaire zijn we getuige van heldhaftige Canadese vissers die huizenhoge golven trotseren om peperdure rode koningskrabben uit de ijskoude Beringzee te takelen. Dit is extreem gevaarlijk werk, waarbij de kans op fatale ongelukken ongeveer tachtig keer hoger is dan dat van ander werk. Het grootste gevaar voor de vissers is dat ze overboord kunnen kieperen tijdens het werk op het dek. Als je eenmaal onfortuinlijk in de Beringzee geslingerd wordt, zijn de spreekwoordelijke rapen gaar. Je belandt dan namelijk niet in een warme jacuzzi, maar in de boosaardige en bovenal ijskoude Grote Oceaan. Een reddingsboei toewerpen bij dit soort megagolven heeft totaal geen zin. Bovendien treedt door de razendsnelle onderkoeling binnen zes minuten de dood in.

Untamed and Uncut is de titel van een andere documentaire die zo nu en dan nog opborrelt uit mijn herinnering. Het ten koste van alles tam maken van wilde dieren is het centrale thema van deze serie. Sommige mensen zijn nou eenmaal niet tevreden met een kat, hond, cavia of parkietje als huisdier. Zij willen liever met een mensaap, leeuw of tijger aan de wandel. Ook het met de hand of mond voeren van dieren in het wild geeft sommige mensen een ongelofelijke kick. Zo beschrijft Lex Harding in een van zijn reisboeken, hoe hij in Ethiopië hyena’s grote brokken vlees uit zijn mond liet wegkapen dat hij dapper tussen zijn voortanden geklemd hield.

Scareface

Maar soms gaat het mis, gruwelijk mis. In één van de afleveringen in de bovengenoemde serie stond een reuzenmurene centraal. Murenen zijn uiterst dodelijke roofvissen. Door het ontbreken van borst- en buikvinnen lijken murenen op zeeslangen, maar ze behoren wel degelijk toe tot vissen. Wereldwijd zijn er meer dan tweehonderd verschillende soorten murenen beschreven. De kleinste murene (Snyder’s murene) meet slechts tien centimeter, de grootste murene (reuzenmurene) is ruim driehonderd keer groter. Het zijn veertig kilogram wegende spierbundels met een lengte van meer dan vier meter. Tja, ga dan maar aan de kant.

De reuzenmurene in bovengenoemde aflevering leefde in de wateren rondom de Similan Eilanden te Thailand. Doordat deze reuzenmurene jarenlang werd gevoerd door mensen was het beest handtam geworden. Men had de vis zelfs de naam Scarface gegeven, refererend aan de beroemde Amerikaanse film met Al Pacino in de hoofdrol spelend als de Cubaanse drugsbaron Tony Montana. Uiteindelijk werd Scarface een grote toeristische attractie voor de duikexploitanten. De vis was totaal niet meer bang voor mensen en kwam de duikers al tegemoet gezwommen om te kijken of er voer in de buurt was.

Normaal zitten murenen diep verscholen tussen de rotsen en koraalformaties, maar nu was de murene aan het zwemmen in het vrije water wat op zich hoogst ongebruikelijk is. Duikers konden Scarface moeiteloos aaien, met hem dollen of met de blote hand voeren. Matt Butcher was één van de sportduikers die bijna dagelijks Scarface handmatig voerde. Ik gebruik in de vorige zin de verleden tijd want de Engelsman zou het nu wel uit zijn hoofd laten om de reuzenmurene van voedsel te voorzien. Wat ging er mis? Matt voerde met zijn blote handjes Scarface worstjes. Gewoon knakworstjes uit blik. Scarface was er dol op. De sportduikers die door Matt begeleid werden, konden hun geluk niet op bij het zien van dit unieke onderwater schouwspel.

Op de fatale dag was Matt weer plagerig met een knakworstje voor de ogen van Scarface aan het wapperen. Nu hebben murenen zeer slechte ogen; ze kunnen amper zien. Hun reukvermogen daarentegen is fenomenaal. Scarface wist dus precies dat er een lekkernij voor zijn snufferd werd geëtaleerd. De vis twijfelde derhalve geen moment en nam een ferme hap. Een hap waarbij niet alleen het knakworstje werd verpulverd, maar ook de op het knakworstje gelijkende duim van de Engelsman.

Tijdens de film hoor je ook het onthutsende plop-geluid en op dat moment weet je dat de duim ontworteld wordt. De duim van de Brit was voorgoed verdwenen. Vanuit de stomp van de duim spoot het bloed naar buiten. De oceaan kleurde rood. Gelukkig wist Matt veilig het wateroppervlakte te bereiken en werd hij vervolgens met grote spoed naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis vervoerd. Artsen hebben daar de gapende wond verzorgd en deze netjes dichtgehecht. Enkele weken na het ongeval hebben microchirurgen een teen van de voet van Matt geamputeerd en via een zogenaamde toe graft operation weer een functionerende duim kunnen construeren. Via deze ingenieuze operatie kon er toch weer een acceptabele handfunctie worden gecreëerd. Matt is tegenwoordig weer een fanatiek sportduiker. Het met de blote hand voeren van murenen slaat hij vanzelfsprekend wijselijk over.

Koraalrif BonaireKoraalrif Bonaire.

Alien

Was de duim van Matt eigenlijk niet meer te redden? Het antwoord is helaas nee. Iedereen die met zijn vingers klem komt te zitten tussen de kaken van een willekeurig dier, zal proberen om de bek te openen om het klemzittende ledemaat te bevrijden uit zijn benarde situatie. Bij murenen gaat deze vlieger echter niet op. Murenen bezitten namelijk naast mondkaken ook keelkaken. Alles wat eenmaal tussen de tanden van murenen terechtkomt, is voor de eeuwigheid verloren. De meeste roofvissen zorgen dat er een onderdruk in de mondholte ontstaat waardoor het prooivisje naar binnen wordt gezogen, het is een soort hydraulisch prooitransport systeem. Murenen leven echter in kleine holen, gaten en spleten waardoor er geen fysieke ruimte is om de kop te vergroten voor het opbouwen van de noodzakelijke onderdruk.

Murenen hebben dus een andere methode moeten zoeken om prooivissen te vangen vanuit stilstand. De oplossing lag bij de ontwikkeling van de bovengenoemde keelkaken. Keelkaken bevinden zich in de keelholte en zijn daardoor ook niet van de buitenkant zichtbaar. Het bijzondere van de keelkaken is dat deze uitgeschoven kunnen worden naar voren. Dit is heel uniek en zorgt ervoor dat het voedsel razendsnel naar de slokdarm getransporteerd wordt. Het onfortuinlijke duimpje van Matt was dus al binnen een duizendste van een seconde in de maag van Scarface belandt. Deze actie van de keelkaken bij murenen gaat zo snel dat er gebruik is gemaakt van een hoge snelheidscamera om het in beeld te krijgen. Wetenschappers zijn slechts één keer in staat geweest om dit unieke fenomeen op beeld vast te leggen. Filmliefhebbers zullen deze efficiënte dodelijke constructie wel herkennen van de film Alien uit 1979. Als het monster uit deze sciencefictionfilm zijn bek opende, verscheen er ook een tweede bek die naar voren geschoven kon worden en waarmee hij de astronauten de stuipen op het lijf joeg.

Komen reuzemurenen, zoals Scarface ook voor in de wateren van Bonaire? Nee, dit soort jongens laten zich niet zien op het Nederlandse duikeiland. Maar ook op Bonaire kun je tijdens het duiken en snorkelen murenen spotten. Heel veel zelfs. Het eiland kent vijf verschillende soorten murenen. Dit zijn de gevlekte murene, groene murene, ketting murene, goudstaart murene en de purperbek murene. Murenen doen mensen op Bonaire over het algemeen geen vlieg kwaad. Je moet wel opletten waar je je handen en voeten plaatst als je op het koraaleiland te water gaat.

De tanden van murenen zijn zogezegd vlijmscherp en als je gebeten wordt door een murene zal de wond geïnfecteerd zijn doordat er veel visvlees achter de tanden blijft. Die dode visresten trekken veel gevaarlijke bacteriën aan. Murenen zetten verschillende jachttechnieken in om aan hun prooivissen te komen. Zo zijn er verhalen bekend dat murenen samenwerken met tandbaarzen (groupers) om rifvissen samen te drijven. De tandbaarzen leven in het open water van de riffen en de murenen zitten de holen en gaten van het rif. De tandbaarzen drijven de rifvissen naar het koraal waar ze zich veilig wanen, maar waar de murenen ze opwachten. Een deel van de vissen zal dus ten prooi vallen aan de murenen. Een ander deel zal proberen om terug te zwemmen naar het open water, maar daar zijn ze dus ook niet veilig door de opwachtende tandbaarzen aldaar.

Ciguatoxine

Je kunt een murene overigens ook in een koekenpan kieperen. De Romeinen beschouwden het slangachtige visje tweeduizend jaar geleden al als een delicatesse. Gegrilde en geroosterde murene met een honing-notensaus prijkte op de menukaarten in de sterrenrestaurants tijdens het Romeinse Rijk. Heden ten dage zijn de Portugezen dol op murenen. De inwoners van het Iberische Schiereiland lusten er wel pap van. Ze hakken de visjes eerst in flinke moten om ze vervolgens op te dienen met bonen en tomatensaus.

Op Bonaire kun je beter geen murenen eten. In de Caribische Zee leven namelijk bepaalde algensoorten die het giftige ciguatoxine vormen. Dit gif wordt vrijwel niet door vissen afgebroken en er treedt dus een stapeling op in de voedselketen. Deze algen worden door kleine visjes gegeten. Deze kleine visjes worden weer gegeten door grotere visjes en uiteindelijk komt het gif terecht in de vissen die bovenaan de voedselketen staan, roofvissen dus. Roofvissen waaronder murenen hebben dus de hoogste concentraties ciguatotoxine in hun vissenlijf. De ciguatoxine-vergiftiging wordt vaak niet goed gediagnosticeerd. Mensen ontwikkelen ongeveer acht uur na het eten van de vis die het toxine bevat klachten.

Enerzijds ontstaan er gastro-intestinale klachten zoals braken, diarree en buikpijn. Anderzijds ontstaan er neurologische verschijnselen waaronder een stoornis in de gevoelssensatie van de extremiteiten, met zeer karakteristiek een omkering van het koude-warmtegevoel. Er bestaat geen medicatie tegen een ciguatoxine-vergiftiging, de behandeling is puur symptomatisch. Een ciguatoxine-vergiftiging ontstaat zogezegd als gevolg van een stapelingsziekte bij vissen. Hoe hoger een vis in de voedingsketen staat hoe groter de vis zal zijn. Toxicologen zeggen dan ook vaak gekscherend dat je nooit vissen moet eten die groter zijn dan je dinerbord!

Meer informatie over de koraalvissen van Bonaire

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Bonaire

Plaza Resort Bonaire

All Inclusive Hotel Plaza Resort Bonaire

Met de geweldige all inclusive formule van Plaza Resort is het onbeperkt genieten op Bonaire!

Meer info

Reisgidsen Bonaire

Reisgidsen over Bonaire

Ga jij naar Bonaire? Dan zijn deze reisgidsen over Bonaire onmisbaar voor jou!

Meer info

Auto huren op Bonaire

Huurauto Bonaire

Wat is er nou leuker om met een auto er op uit te trekken om het eiland te verkennen? Doen!

Meer info

Activiteiten op Bonaire

Kajakken op Bonaire

De allerleukste activiteiten op Bonaire boek je thuis al eenvoudig online bij Viator!

Meer info

Tip AB Car Rental

Ga jij naar Bonaire en zoek je een betrouwbare autoverhuurder? Dan is AB Car Rental een uitstekende partner. AB Car Rental heeft als enige autoverhuurder € 0,00 eigen risico! Bekijk de tarieven!

Tip Plaza Resort Bonaire

Uit persoonlijke ervaring kunnen wij dit hotel van harte aanbevelen. All inclusive, dus lekker zorgeloos en relaxed. Heerlijke cocktails aan de bar, een bbq aan het strand of ander thema diner, wat hebben wij genoten. De kamers zijn ruim, zeer comfortabel en de staf is super vriendelijk. Het huisrif voor de deur is geweldig, tijdens het snorkelen zagen we daar zelfs een schilpad! Wij komen er zeker terug. Beoordeeld met een 8.5. Meer info & Direct boeken!

Tip Snorkeltour Bonaire

Wil jij met een gids gaan snorkelen op Bonaire? Je ziet er de mooiste, kleurrijke vissen en wie weet ook wel een zeeschildpad. Hapjes, drankjes en snorkeluitrusting zijn inbegrepen! Boek deze tour bij Viator. Beoordeeld met 5.0 uit 5.0 sterren. Direct boeken!

Wil jij voordelig op vakantie naar Bonaire? Bekijk dan de last minutes en aanbiedingen!

TOP 10
Ben je op zoek naar de beste vakanties naar Bonaire? Bekijk dan de TOP 10 pakketreizen Bonaire!

TUI
De Vakantie Discounter
Stip Reizen
Corendon
PrijsVrij
By June vakantie Bonaire met huurauto
Beach Check Aanbiedingen
D-Reizen Aanbiedingen