Flora van Bonaire

Op Bonaire heerst een steppeklimaat. Doordat er weinig regen valt gedijen er alleen maar plantsoorten die met beperkt water kunnen overleven. Er zijn ruim 500 verschillende plantensoorten op Bonaire beschreven, waarbij de cactussen het ruim winnen als het gaat om de kwantiteit en diversiteit. Iedere plantensoort op Bonaire heeft zijn voorkeur voor ondergrond. Sommige planten gedijen het beste in het vulkanische gebied van het duikeiland andere groeien beter op de kalksteenterrassen. Op een poreuze kalkstenen ondergrond is het voor planten uiteraard gemakkelijker om het aan water te komen. Er is vanzelfsprekend een groot verschil voor de planten tussen de regenperiode en de droge periode. Tijdens de regentijd zuigen de planten zich helemaal vol met water en kleurt het landschap van Bonaire weelderig groen.

Unieke bolcactussen op Bonaire.

Cactussen

Cactussen zijn zeer ruim vertegenwoordigd op Bonaire. Ze zijn er in verschillende soorten en maten. Dat varieert van metershoge boomcactussen tot kleine bolcactussen. Bolcactussen hebben lange roodzwart gekleurde stekels waarmee je niet graag met je voet door gepierced wordt. De cactussen vervullen een prominente rol in het zo karakteristieke landschap van Bonaire.

Bolcactussen

Bolcactussen hebben de capaciteit om water op te slaan voor de droge periode. Tijdens de droge periode groeien ze overigens ook door. De wortels van bolcactussen kunnen meer dan 10 meter lang worden. Deze lange wortels zijn nodig om in het kalksteen op zoek te gaan naar water. Dit soort cactussen kunnen meer dan 20 jaar oud worden.

Kadushi

De meest voorkomende cactus op Bonaire is de kadushi (Cereus repandus). Deze zuilcactus kan maar liefst 18 meter hoog worden en wordt door de lokale bevolking voor diverse doeleinden ingezet. Enerzijds worden er van de plant culinaire hoogstandjes gefabriceerd in de Bonairiaanse keuken zoals kadushi-soep en kadushi-likeur, anderzijds kunnen er van de kadushi-cactus muziekinstrumenten gemaakt worden.

Sommige cactussen kunnen wel 18 meter hoog worden.

Verfhout

Oorspronkelijk waren Bonaire en Klein Bonaire begroeid met bossen, maar deze zijn door de vroegere kolonisatoren – Spanjaarden en Nederlanders – bijna volledig weggekapt. Er werd veel met name veel verfhout (roodhout of brazielhout) en pokhout gekapt. Verfhout werd gebruikt voor het kleuren van textiel en pokhout werd gebruikt bij de scheepsbouw. Als je de bast van verfhout raspt komt er een rode verfstof vrij. Dit raspen van verfhout werd destijds in de Amsterdamse gevangenis gedaan. Deze gevangenis kreeg dan ook de toepasselijke bijnaam: het rasphuis. Verfhout is heden ten dage weer een van de meest voorkomende bomen op Bonaire. De bomen komen vooral voor op de kalksteenterrassen en overleven al bij kleine hoeveelheden water. 

Houtkool

Daarnaast werd er veel hout verbrand ten behoeve van de productie van houtkool. Bovendien werden er grote aloë vera plantages op het koraaleiland gesticht waardoor ook de bossen moesten wijken. Tenslotte werden er tienduizenden geiten, schapen, koeien, ezels en paarden losgelaten op Bonaire die alles opvraten wat voor hun neus kwam.

Prehistorische vegetatie

De flora op het Nederlandse duikeiland heeft zich hier nooit van kunnen herstellen en er is dus een nieuwe vegetatie ontstaan. Op het duikeiland zijn hierdoor nog maar een paar plekken over waar de oorspronkelijke (prehistorische) vegetatie nog voorkomt. Er zijn geen plantensoorten die alleen maar op Bonaire voorkomen, maar er zijn er wel een paar die zich alleen maar laten zien op de ABC-eilanden (Aruba, Bonaire en Curaçao) zoals een bepaalde Agave soort (Agave boldinghiana).

De flora van Bonaire.

Kibra Hacha

De Kibra Hacha is een van de meest indrukwekkende bomen van Bonaire. 'Kibra' betekent kapot en 'Hacha' betekent bijl. Het valt overigens niet mee om de boom met een bijl om te hakken. Het hout is namelijk extreem hard. Als de Kibra Hacha is bloei staat wordt je als mens overrompelt door veel emoties. De boom ziet er dan uit als prachtig geelgekleurde broccoli.

Vraatzuchtige geiten

Een grote bedreiging voor de (huidige) flora op Bonaire vormen (nog steeds) de duizenden (wilde) geiten en honderden (verwilderde) ezels die op het eiland rondlopen. Met name de geiten eten alles op wat op hun pad komt en kunnen op deze manier bepaalde zeldzamere plantensoorten volledig uitroeien.

Door de vraatzucht van de geiten en ezels hebben jonge planten geen schijn van kans om te groeien en ontstaat er kaalslag/erosie van de bovenste grondlaag. Door deze erosie spoelt vervolgens vruchtbare grond tijdens de regentijd de saliñas (zoutmeren) in.

Door de vraatzucht van deze ezels ontstaat er kaalslag op Bonaire.

Bepaalde gedeeltes van het Washington Slagbaai National Park zijn afgezet met omheiningen om de geiten buiten de deur te houden. In deze beschermde zones hebben jonge planten en verschillende grassoorten veel meer kans om zich te ontwikkelen. Deze jonge planten zijn heel belangrijk als voedselbron voor de vogels en reptielen van het park.

Landbouwgewassen

Op Bonaire wordt op kleine percelen ook maïs en kafferkoren verbouwd. Rond de oogsttijd liggen er verschillende kaper op de loer. Vogels en reptielen zijn dol op de volgroeide gewassen, maar ook het weer kan een spelbreker zijn.

Vaak zie je dan op de akkers dat de boeren de maïskolven in zakken met kleine gaatjes 'inpakken' om ze op deze manier te beschermen tegen de bovengenoemde gevaren. Tezamen met de vogelverschrikkers geeft dat een mystiek plaatje van het de Bonairiaanse landschap.

Een andere zuilcactus die massaal voorkomt op Bonaire is de yatu (Lemaireocereus marginatus). De yatu-cactus wordt veel gebruikt als efficiënte natuurlijke erfafrastering. Een haag van yatu-cactussen wordt op Bonaire een 'trankéra' genoemd en vormt een vrijwel onneembare vesting voor niet gewenste indringers en dieren (geiten en ezels).

Overige plantensoorten

De divi-divi (watapana, waaiboom) is een markante boomsoort. Deze boom groeit met de richting van de passaatwinden mee en krijgt op deze manier haar karakteristieke vorm. Het looizuur dat uit de vruchten kan worden gewonnen speelde vroeger een belangrijke economische rol op Bonaire. Sinds de introductie van de synthetische looimiddelen is deze functie van de divi-divi verloren gegaan.

Aloë vera

Aloë vera

Een andere plantensoort die veel voorkomt op Bonaire is de aloë vera. Dit is een vetplant waarvan honderden varianten bestaan. Het geleiachtige sap uit de aloëbladeren wordt een geneeskrachtige werking toebedeeld maar er zijn nog veel meer toepassingen. De aloë vera is met de Hollanders vanuit Afrika naar Bonaire gekomen en eeuwenlang verbouwd voor talloze doeleinden. Restanten van deze lucratieve plantages zijn nog te vinden bij de ingang van het Washington Slagbaai National Park.

Agave

De agave is ook een plantensoort die een belangrijke economische rol heeft gespeeld op Bonaire. Uit de bladeren van de agave sisalana wordt sisal gewonnen. Sisal is een tropische vezel met tal van toepassingen. Met name in borstels, vloerbedekkingen en dartborden wordt sisal verwerkt. Overigens kan deze vetplant doorgroeien tot hoogtes van 12 meter en meer!

Overzicht plantensoorten

Bekijk het overzicht