Column: Waterkonijn en boomkip op Bonaire!

België staat wereldwijd bekend om zijn culinaire hoogstandjes. Belgisch bier (meer dan duizend verschillende soorten), Belgische chocolade (voornamelijk pralines) en Brusselse wafels zijn slechts een paar voorbeelden van de rijke Belgische Bourgondische keuken. Smulpapen raken derhalve in België verzeild in een waar culinair eldorado. In de chique restaurants van het kosmopolitische Brussel staan bijvoorbeeld de meest wonderbaarlijke gerechten op de kaart. In dit soort etablissementen wint kwaliteit het ruim van kwantiteit. En wat voor een kwaliteit. Ganzenlever, hartzwezerik, truffel en kaviaar zijn hier de ingrediënten die de dienst uitmaken en waarmee hemelse spijzen worden gecreëerd en gepresenteerd.

Een groene leguaan op Bonaire.

Waterkonijnen

Tot tien jaar geleden prijkte ook waterkonijn op de menukaarten, een ware lokale delicatesse. Waterkonijnen zijn geen neefjes van de vertrouwde (land)konijnen. Nee, waterkonijn is een wat appetijtelijkere naam voor muskusrat. Maar de naam muskusrat is feitelijk ook weer misleidend. Muskusratten behoren namelijk taxonomisch niet tot de familie van de ratten, maar zijn knaagdieren die ressorteren onder de familie van de woelmuizen. In Nederland vormen muskusratten overigens een ware plaag. De dieren planten zich enorm snel voort en graven gangen en holen in dammen en dijken en zorgen verder voor verzakkingen bij waterkades en landoevers. Als de dieren niet bestreden worden, loopt de veiligheid van het kleine polderlandje aan de Noordzee ernstig gevaar. Vorig jaar zijn er in Nederland 120.000 muskusratten gevangen en vernietigd. Gemiddeld weegt een muskusrat 1,7 kilogram, dus ruim 200.000 kilogram prima eetbaar vlees wordt zomaar doorgedraaid.

Bureaucratische regels

Tegenwoordig is, door bureaucratische regels, het eten van waterkonijn in Belgische restaurants bij wet verboden. Maar waarschijnlijk verdwijnen er in huiselijke kring jaarlijks nog tienduizenden muskusratten in Belgische braadpannen. Een volk laat zich namelijk haar geneugten des levens niet zomaar afpakken door de wetgever. Op Bonaire komen geen muskusratten voor. Als ze wel op het eiland zouden rondhuppelen, zouden ze driftig op zoek moeten naar dijken en dammen. De koraaldam, die Lac Bay behoedt voor de bij tijd en wijle onstuimige Caribische Zee, is de enige dam op het eiland waar ze zich theoretisch aan zouden kunnen vergrijpen. Maar in het steenharde en puntige koraal zet een muskusrat waarschijnlijk niet graag zijn vlijmscherpe nagels en tanden!

Groene leguanen

Er is wel een andere diersoort op Bonaire, waarbij je op sommige momenten de gedachte hebt met een plaag vandoen te hebben. Op het eiland komen namelijk tien verschillende soorten reptielen voor. Dat varieert van gekko’s (die een muurtje verticaal kunnen nemen) tot renhagedissen (die in zeer grote getale snel de benen nemen als je met een auto door het Washington Slagbaai National Park scheurt). Maar de absolute koning van de reptielen op Bonaire vormt de groene leguaan Inguana iguana. Groene leguanen stralen iets majestueus en onoverwinnelijks uit. Het lijken dieren van een andere tijd; wezens die ontsnapt zijn van de filmset van Steven Spielberg’s Jurassic Park. Omdat groene leguanen koudbloedige dieren zijn, moeten zij gedurende de dag een bepaalde periode zonnebaden om weer op te warmen. Door deze eigenschap is het gemakkelijk om ze in de natuur veelvuldig te spotten.

Boomkippen Afgaand

op het indrukwekkende en imponerende uiterlijk van de groene leguaan, lijkt het of we hier met dé toppredator van Bonaire van doen hebben. Een dier waarbij alle andere dieren het in hun broek doen als hij ten tonele verschijnt. Maar de realiteit is anders. Groene leguanen zijn brave herbivoren en zitten gedurende de dag rustig te knagen en knabbelen aan planten en vruchten. Mens noch dier hoeft bevreesd te zijn voor groene leguanen op Bonaire. Helaas hebben groene leguanen zelf wel een probleem. Ze zijn namelijk bijzonder smakelijk voor de mens. Niet voor niets hebben de dieren de bijnaam ‘boomkip’; het vlees smaakt namelijk een beetje naar kip. De dieren verdwijnen op Bonaire dan ook geregeld in de soeppan (sòpi di yuana) of stoofpot (stobá di yuana).

Speciale farms

Officieel zijn groene leguanen beschermde dieren op Bonaire. Er mag dus niet op gejaagd worden. De leguaangerechten die je op Bonaire kunt bestellen, moeten dus leguanenvlees bevatten dat afkomstig is van speciale farms, waar de reptielen worden gefokt voor vleesconsumptie. Maar er zullen waarschijnlijk ook veel groene leguanen illegaal uit de Bonairiaanse natuur geplukt worden om vervolgens in lokale traditionele gerechten te verdwijnen.

Groene leguanen zijn beschermde dieren op Bonaire.

Haringkaken

Waterkonijnen en boomkippen zijn voorbeelden van consumptiedieren die voor bepaalde regio’s in de wereld heel gewoon en gebruikelijk zijn, maar waaraan mensen in andere delen van de wereld niet aan moeten denken om ze op te eten. Ook in Nederland zijn er traditionele eetgewoontes ontstaan waarbij ze in het buitenland alleen al bij de gedachte over hun nek gaan. Hollandse Nieuwe is daar een mooi voorbeeld van. In het jaar veertienhonderd van de vorige eeuw vond de Zeeuwse visser Willem Beukelszoon van Biervliet het haringkaken uit. Bij het haringkaken worden alle ingewanden (met uitzondering van de alvleesklier) verwijderd, waardoor de haring minder snel bederft en bovendien smakelijk rijpt. Vanaf dat moment, dus al ruim zeshonderd jaar, laten miljoenen Nederlanders jaarlijks rauwe haring in hun keelgat verdwijnen. De rest van de wereld draait zijn hoofd weg.

Chinezen

Maar misschien moeten de aardbewoners in de toekomst wat minder kieskeurig worden als het om voedsel gaat. Want er komen steeds meer mensen bij. We gaan van zes miljard nu, naar negen miljard in het jaar 2050. Al die monden moeten gevoed worden; een explosieve toename van consumenten dus. China en India waren nog niet zo lang geleden ontwikkelingslanden waar de economische groei op een laag pitje stond. Maar dat is verleden tijd. In deze twee Aziatische landen is de economische groei tot een gigantische eruptie gekomen. En het zijn bovendien landen waar enorm veel mensen wonen, in totaal tweeënhalf miljard!

Tweehonderddertien miljardairs

China telt op dit moment tweehonderddertien miljardairs en ruim vierhonderdduizend miljonairs. Maar ook de Chinese middenklasse wordt steeds groter en welvarender. En deze Chinezen willen allemaal de nieuwste auto’s, hippe smartphones, trendy iPads en drie keer jaar op vakantie. En ze willen vlees eten, heel veel vlees eten. Europeanen en Noord-Amerikanen eten nu gemiddeld negentig kilogram vlees per jaar. Chinezen en Indiërs verorberen gemiddeld vijfentwintig kilogram vlees per jaar, maar dat gaat dus heel snel veranderen. Om al dat vlees te produceren, heb je veel veevoer nodig. Op dit moment gaat de bijl in het Amazoneregenwoud; iedere minuut verdwijnen er vier voetbalvelden Amazonegebied, om plaats te maken voor gigantische sojaplantages. Soja is een belangrijk veevoer.

Meer insecten eten

Maar misschien ligt de oplossing voor een mogelijk (toekomstig) wereldvoedselprobleem voor het grijpen. Mensen moeten wellicht meer insecten (sprinkhanen, krekels, meelwormen, et cetera) gaan eten. Insecten zijn een rijke bron van eiwitten en kunnen in dat opzicht prima wedijveren met vlees. Daarnaast hebben de dieren een gunstige conversie van koolhydraten naar eiwitten, veroorzaken minder mestproblemen, hebben een snelle vermenigvuldiging en er zijn minder landbouwgronden voor nodig. In tachtig procent van de wereld is het eten van insecten heel normaal, behalve in Europa en Noord-Amerika. En laten daar nu net de grote vleeseters wonen.

Indiana Jones

Iedereen die de film Indiana Jones and the Temple of Doom heeft gezien, kan zich wellicht de scène herinneren dat Harrison Ford alias Indiana Jones apenhersenen en een soep van schapenogen voor zijn neus geschoven kreeg. De hoofdrolspeler van deze avonturenfilm was er zichtbaar niet blij mee, maar ook in de bioscoopzaal staken de bezoekers snel hun handen voor de ogen en werd de popcorn met een zuur gezicht opzij geschoven. Nee, er zal nog veel water door de Rijn stromen, willen mensen overgaan tot het eten van dieren (waterkonijnen, boomkippen, rauwe haringen, insecten, et cetera) die zij traditioneel getrouw niet gewend zijn om te consumeren!

Meer informatie over de reptielen van Bonaire

Bekijk het overzicht van de leukste columns over Bonaire